Kapadokya bölgesindeki Prehistorik döneme ait kalıntılara en çok Niğde Köşk Höyük ile Aksaray Aşıklı Höyük’te rastlanmıştır. Bu kazı alanlarında obsidyen, taş ve kemikten yapılmış alet ve silahlar ortaya çıkarılmıştır. Neolitik ve Kalkolitik döneme ait en önemli eserler, bereket tanrıçası heykelleridir. Aşıklı Höyük’te ortaya çıkarılan bir iskelet, dünyada bilinen ilk beyin ameliyatının burada 20-25 yaşlarında bir kadına yapıldığını kanıtlamaktadır. Ayrıca Gülşehir-Civelek Mağarası’ndaki kazılarda da Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağı’na ait mutfak kapları bulunmuştur.
Kapadokya Krallığı
M.Ö. 19.yy.da Asurlu tüccarlar Kapadokya’da varlıklarını göstermiştir. Bu bölgede ticari koloniler kurarak ilk ticaret örgütünü oluşturmuşlardır. Ticaret yapılan Pazar yerleri “karum” adını alır. En önemli ticaret merkezi Kültepe, Kaniş-Karum’dur. Karum-Hattuş (Boğazköy) da önemli merkezlerdendir. Asurlu tüccarlar bu bölgede hiçbir zaman politik bir güç teşkil etmemiş, yerel kent devletlerinin yönetiminde sadece ticaretle uğraşmışlardır. Onlar sayesinde Anadolu’da ilk kez yazıya rastlanır. “Kapadokya Tabletleri” adı verilen çivi yazılı metinlerde Asurlu tüccarların Anadolu halkıyla giriştiği sosyal ve ticari ilişkilerin ayrıntıları anlatılmıştır.
Roma ve Bizans
M.Ö. 19.yy.da Asurlu tüccarlar Kapadokya’da varlıklarını göstermiştir. Bu bölgede ticari koloniler kurarak ilk ticaret örgütünü oluşturmuşlardır. Ticaret yapılan Pazar yerleri “karum” adını alır. En önemli ticaret merkezi Kültepe, Kaniş-Karum’dur. Karum-Hattuş (Boğazköy) da önemli merkezlerdendir. Asurlu tüccarlar bu bölgede hiçbir zaman politik bir güç teşkil etmemiş, yerel kent devletlerinin yönetiminde sadece ticaretle uğraşmışlardır. Onlar sayesinde Anadolu’da ilk kez yazıya rastlanır. “Kapadokya Tabletleri” adı verilen çivi yazılı metinlerde Asurlu tüccarların Anadolu halkıyla giriştiği sosyal ve ticari ilişkilerin ayrıntıları anlatılmıştır..
M.Ö. 2000’in başlarında Kafkasya üzerinden Kapadokya’ya gelen Avrupa kökenli Hititler bir süre sonra bölgede imparatorluk kurmuştur. Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy) olan Hititler’in en önemli merkezleri Alişar ve Alacahöyük’tür. Kapadokya’nın hemen her yerinde Hititler’e ait kalıntılara rastlamak mümkündür. 600 senelik hükümdarlık sonunda Hititlerin Frigler tarafından ortadan kaldırılmasıyla Orta ve Güneydoğu Anadolu’da Geç Hitit Krallıkları kurulmuştur. Kapadokya bölgesindeki geç Hitit krallığı, Kayseri, Niğde ve Nevşehir’i kapsayan Tabal Krallığı’dır. Bölgede bu döneme ait Hitit hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtları bulunmaktadır.
Erken Hiristiyanlık
Kimmerler’in Frig egemenliğine son vermelerinden sonra Anadolu’da önce Medler, sonra Persler görülür. Persler Kapadokya’yı Sardes’ten Susa’ya uzanan Pers Kral Yolu’nun geçtiği bir satraplık (eyalet) yapmışlardır. Pers dilinde “Katpatuka”; yani “Güzel Atlar Ülkesi” adını taktıkları bölgenin bugünkü adı buradan türemiştir. M.Ö. 332’de Pers Krallığı’na son veren Makedonya kralı İskender Kapadokya’nın direnmesine karşı koymamış, bölge yerel bir hanedanla yönetilmeye başlamıştır.
17 yılında Kapadokya, Roma eyaleti olmuştur. Romalılar bölgeyi ele geçirince batıya doğru bir yol yaparak Ege’ye ulaşımı sağlamışlardır. İmparator Septimus Severus döneminde Kapadokya, ekonomik bakımdan oldukça hareketlilik kazanmıştır. Sonraları İranlı Sasaniler’in saldırılarına karşılık III. Gordianus şehri surlarla çevirmiştir. Bu dönemde Anadolu’da yayılmaya başlayan ilk Hıristiyanların kentlerden köylere göç etmeye başlamasıyla Kapadokya’nın merkezi Kayseri, 4.yy.da önemli bir din merkezi haline gelmiştir. Göreme ve çevresinde Kayseri Psikoposu olan Aziz Basil’in görüşü etrafında birleşerek kayalar içinde manastır hayatını başlatmışlardır..
Roma İmparatorluğu’nun 395’te ikiye bölünmesiyle Kapadokya, Doğu Roma İmparatorluğu’nun etkisi altında kaldı. 726’da III. Leon’un Müslümanlıktan da etkilenerek ikonaları yasaklamasıyla (İkonoklazma dönemi, 726-843) bazı ikona yanlısı keşişler Kapadokya’ya sığındı ve burada rahatça gizlenerek ibadetlerini sürdürdü.
Türk Devri Kapadokya
1071 Malazgirt Savaşı’yla Anadolu’ya yerleşen Türkler 1082’de Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurar ve Konya’yı başkent yapar. 1082’de Kayseri de Türklerin eline geçer. Kentler yeniden yapılandırılır ve kervansaray, cami, medrese ve türbe gibi eserler yapılır.
14.yy.dan itibaren bölgedeki Hıristiyan kesim, sayı ve statü bakımından önemini yitirir. 1923’teki Yunanistan ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki nüfus değişimine kadar burada yaşamayı sürdürürler.
1923’teki Yunanistan ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki nüfus değişimine kadar burada yaşamayı sürdürürler.